“แม่ฮ่องสอน” เมืองที่มีธรรมชาติสวยงามและสถานที่ท่องเที่ยวที่ได้รับการขนานนามว่าเป็น Unseen Thailand ที่เรากำลังจะพาเพื่อนๆ ไปพิสูจน์ความมหัศจรรย์ของ ถ้ำน้ำลอด สถานที่ที่มีความยิ่งใหญ่ของธรรมชาติ และร่องรอยประวัติศาสตร์รวมอยู่ด้วยกัน ซึ่งเป็นแหล่งโบราณคดีสำคัญที่ปัจจุบันอยู่ในความดูแลของเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าลุ่มแม่น้ำปาย ถ้าพร้อมแล้วไปลุยกันเลย!
ถ้ำน้ำลอด อยู่ที่ อ.ปางมะผ้า จ.แม่ฮ่องสอน ลองนึกภาพของถ้ำขนาดใหญ่ที่มีแม่น้ำไหลผ่านกลางถ้ำ การเข้าชมจะต้องมีไกด์ชาวบ้านพาเข้าไป นักท่องเที่ยวจะนั่งอยู่บนแพพร้อมตะเกียงเจ้าพายุให้แสงสว่าง ไกด์จะพาชมตามจุดต่างๆ เช่นหินงอกหินย้อย หลุมยุบ หินรูปทรงต่างๆ ที่สวยงาม และเครื่องมือเครื่องใช้โบราณในถ้ำที่ขุดพบสมัยโบราณ สันนิษฐานได้ว่ามีอายุประมาณ 2,000 ปีมาแล้ว ถ้ำน้ำลอดนี้ภายในยาวประมาณ 1 กิโลเมตร ไหลลอดภูเขาไปทะลุออกอีกด้านหนึ่ง แล้วทำให้เกิดเป็นถ้ำที่มีความสวยงามอย่างมาก
ถ้ำลอกประกอบด้วยห้องโถงใหญ่อีก 3 ห้อง เรียกชื่อต่าง ๆ กัน คือ
“ถ้ำเสาหินหลวง” เป็นถ้ำกว้างใหญ่ มีหินงอกหินย้อยเป็นรูปต่างๆสวยงามมากมาย มีเสาหินขนาดใหญ่ตั้งอยู่ใจกลางถ้ำ เปรียบเสมือนเสาหินที่ค้ำเพดานและพื้นถ้ำเอาไว้
“ถ้ำตุ๊กตา” เป็นถ้ำที่กว้างและยาวที่สุดในถ้ำลอดมีหินงอกเป็นปุ่มปมเล็กๆ คล้ายตุ๊กตาตั้งเรียงรายอยู่มากมาย จนทำให้กลายเป็นแหล่งที่มาของถ้ำ และอีกส่วนผนังอีกด้านหนึ่งของถ้ำยังปรากฏภาพเขียนเก่าแก่ในสมัยก่อนประวัติศาสตร์อยู่ด้วย สันนิษฐานว่ามีมานานนับ 2,000 – 3,000 ปีและถ้ำสุดท้ายอยู่ด้านทางออกคือ
“ถ้ำผีแมน” นอกจากมีหินงอกหินย้อยสวยงามแล้ว ยังเป็นที่พบเศษภาชนะดินเผา มีซีกฟัน และกระดูกของมนุษย์เครื่องใช้เหล็กที่เก่าจนขึ้นสนิม เมล็ดพืช เครื่องมือหิน และที่ขาดไม่ได้ คือ “โลงผีแมน” ที่มีลักษณะเป็นท่อนไม้ ที่ถูกขุดตรงส่วนกลางออกเป็นร่องคล้ายเรือ หรือรางไม้ใส่อาหารให้สัตว์เลี้ยง มีทั้งขนาดใหญ่และขนาดเล็ก โดยโลงขนาดใหญ่จะถูกวางอยู่บนคานโดยใช้เสา 4-6 ต้น ตั้งกับพื้นถ้ำ และเสาแต่ละคู่ จะถูกเจาะเป็นช่องเพื่อสอดใส่คานไว้วางพาดโลงผีแมน
ถ้ำน้ำลอด จะเปิดบริการทุกวัน ตั้งแต่เวลา 08.00 – 17.00 น. แต่นักท่องเที่ยวไม่สามารถเข้าชมเองได้ เนื่องจากภายในถ้ำมืดมาก จึงต้องใช้บริการผู้นำทางพร้อมตะเกียงเจ้าพายุ โดยเสียค่าผู้นำทางพร้อมตะเกียง 150 บาท/คณะ นักท่องเที่ยว 5คน ค่าแพ 400 บาท/คณะ ซึ่งใช้เวลาในการชมถ้ำต่าง ๆ ประมาณ 2 ชั่วโมง โดยแบ่งออกเป็น 2 ช่วง ช่วงแรกจะเป็นการชม 2 ถ้ำใหญ่ คือ ถ้ำเสาหินหลวง และ ถ้ำตุ๊กตา และช่วงที่สองไกด์จะไปชม ถ้ำผีแมน